Laatste week Indonesië, thuis!

Alweer een tijdje geleden dat we wat van ons hebben laten horen, maar de laatste week Indonesië was net een stroomversnelling. We waren nog niet terug uit Borneo of de volgende charity trip stond weer voor ons klaar: we gingen toch naar Sidrap!

Dit was echt een van de zwaarste trips die we hebben gehad tot nu toe. We reden daar 's middags heen, zo'n 7 uur rijden. Toen we daar aankwamen werd er weer eerst 'vergaderd' en uiteraard weer ontelbaar veel foto's gemaakt met de buitenlanders.. Na de officiële gebeurtenissen was het weer tijd voor de pre-op check-up van de patiënten en ook gelijk de vragenlijsten waardoor we pas heel laat konden dineren. 's Morgens vroeg startte de chirurgie en dit ging door tot diep in de nacht. Gelijk hierna (dus 's nachts) stapten we in het busje, terug naar Makassar, want Nabil, dr. Ruslin zijn zoon lag in het ziekenhuis met een fixe bronchitis.

Omdat het heel normaal is in Indonesië om met de hele familie bij 'een zieke' in het ziekenhuis te blijven hebben we dr. Ruslin die dagen weinig gezien. Dit gaf ons de gelegenheid om een luxe hotel op te zoeken en daar gebruik te maken van het goede WIFI netwerk, de Westerse keuken en natuurlijk het zwembad. Een paar prima dagen om onze drukke, gezellige en leerzame tijd in Indonesië af te sluiten.

De reis terug naar Nederland verliep zoals gepland en we zijn inmiddels alweer 2 weken thuis. Weer helemaal gewend aan het drukke Nederlandse leven, brood, dropjes en lekkere kaas.

Uiteraard willen we iedereen hartelijk bedanken die ons hebben geholpen tijdens onze trip, en natuurlijk ook onze vrienden en familie voor de leuke berichtjes en reacties.

Nog een paar laatste foto's om het af te leren:

Wij staan ook op het spandoek!

Yeah op de foto met the Buleh!

Chirurgie Sidrap

Selfie na lange dag chirurgie

Sunset sawa

Bye Makassar!

Lokale krant Sidrap, we staan er in!

Natuurlijk willen we de volgende instellingen nogmaals bedanken voor hun medewerking:

Berau, Derawan en Balikpapan

Off we go!

Als we al onze bagage hebben ingecheckt zitten we na 5x veranderen van Gate, in het vliegtuig richting Balikpapan, Borneo waar we over stappen op een propellor vliegtuigje naar Berau. Aangezien we toch al zo'n enorm vertrouwen hebben in de Indonesische vliegtuigmaatschappijen steken de piloten even een sigaretje op tijdens de vlucht om onze zorgen te bevestigen.. Maar de vlucht verloopt vlekkeloos. We hebben geen idee waar we terecht gaan komen en onze Indonesische collega's bereiden ons voor op een 'wat minder goed hotel'... Als we aankomen begint de exotische reis: we gaan naar een speciaal restaurant, waar allerlei verschillende gerechtjes op tafel worden gezet en je alleen betaald wat je eet/aanraakt. Op tafel staan allerlei soorten gerechten waaronder koeienhersenen, sate van koeientong, kippenlevertjes en gelukkig ook beef rendang. Daarna op naar het hotel wat prachtig blijkt te zijn. We krijgen een mooie kamer en er is zelfs goed WIFI.

De patienten zijn allemaal opgevangen in een hotel waar we ze kort bezoeken.Daarna is het tijd voor diner met 'the head of the ministry of health'. De volgende morgen beginnen we vroeg en eindigen we laat. Zoals we gewend zijn van deze charity-trips is het keihard werken. Er worden 20 patiënten behandeld en we kunnen gelukkig al onze data verzamelen. Als we om 5 u 's morgens terug komen in het hotel zijn we kapot, na een korte rust worden de laatste 3 patiënten behandeld en is het alweer tijd voor het diner. Vroeg naar bed, want de volgende dag gaan we naar de Derawan-Islands!

Om 6 uur 's morgens vertrekken we met de chirurgen/tandartsen en hun familie eerst met de bus, een klein stukje maar (4 uur) waarna we overstappen op een speedboot die ons in 30 min. naar Derawan brengt. De tassen worden van boord gehaald maar we krijgen geen kans om de kamers te zien. Gelijk weer verder naar de andere eilanden..

Hoewel de eilanden prachtig zijn is dit wel even wat anders dan we hadden verwacht. Indonesisch sight-seeing is vermoeiend! Op elk eiland blijven we 45-60 min. waarna we weer verder gaan naar de volgende. Het is heet en we hebben ons hier totaal niet op voorbereid. We maken wat foto's maar kunnen niet zwemmen, op het strand liggen of wat uitrusten wat ons toch een beetje teleurstelde. 's Avonds om 7 uur zijn we weer terug op Derawan, het grootste eiland waar we een kamer krijgen op paaltjes in het water. 

De volgende ochtend vertrekken we vroeg. De boot, daarna de busreis gaan sneller dan de heenweg waardoor we nog wat tijd hebben om de patiënten te bekijken. Ook dit gaat vlot. s' Middags zijn we in Balikpapan waar de rest terugvliegt naar Makassar en Poso. Wij verblijven met onze Duitse collega in een van de mooiste hotels van Balikpapan.

In Balikpapan wonen veel (franse) expads vanwege de olie-bedrijven. Het is een grote schone stad met veel goede restaurants. Ons hotel heeft een prachtige Sky-bar waar we uitzicht hebben over het strand en de stad. Even tot rust komen, westers eten en de data verwerken..

Inmiddels zijn we weer terug in Makassar waar we nu het Internationale congres bijwonen voor Tandheelkunde. Verschillende sprekers uit Japan, Singapore, Taiwan en Duitsland zullen hier een presentatie geven over uiteenlopende onderwerpen. Van stamceltransplantatie tot prothetiek, er komen veel onderwerpen aan bod. Hierover later meer. Nu eerst... foto's!

Borneo vanuit het vliegtuigje

@ Balikpapan Airport: charge & lock your phone

Labiognatopalatoschisis

Amanda at work

Lawrence at work

 Indonesian way: draaimolen draait alleen als papa trapt..

Lekker wokken

Voetbal kijken om 3 uur 's nachts via skype met thee en koekjes

Borneo rural area

Derawan Islands

Indonesische manier van schelpjes verzamelen: met beestjes er nog in..

Lake inside an Island

Derawan Islands

Uitzicht voor het slapen gaan

Balikpapan

Black pepper Crab, Balikpapan specialty

Bitterballen!!!

Beachcafe Balikpapan

Work, work, work..

Onze excuses dat het weer even heeft geduurd voor de update.

De afgelopen weken waren erg druk, veel chirurgie in de ziekenhuizen in Makassar, een klein weekje rust en afgelopen week weer een drukke charity-trip naar Toraja waar weer hard is gewerkt. Morgen zullen we vertrekken naar Berau in Kalimantan/Borneo waar we enorm naar uitkijken. Omdat we de afgelopen tijd niet helemaal hebben bijgehouden en foto's veel meer zeggen dan woorden: enjoy the pic's! We'll keep you up to date..

Charity Surgery Tana Toraja

Charity Surgery Lawrence at work

Charity Surgery with our German colleague

Ibnu Sina Hospital, Makassar

Hikmah hospital, Makassar

All Bros Hospital, Makassar

Pantai Gapura, Makassar

Amanda at work, Ibnu Sina Hospital, Makassar

Promotion, Hassanudin University, Makassar

Prima Bintang en Bintang-minder-prima..

Zaterdag is het tijd om de patiënten te bezoeken. 's Ochtends vroeg worden we opgehaald in ons hotel door Yonathan, een van de tandartsen van het Lakipadada ziekenhuis in Makale. Na wederom ontzettend vriendelijk onthaald te zijn, gaan we aan de slag. Voorzichtig worden de pleisters met water losgeweekt en de verbandjes vervangen. Bij de patiënten met de gesloten verhemeltes mag 'de obturator' er uit, welke met wat kleine hechtingen vast zit. De obturator zorgt ervoor dat het verhemelte na behandeling onaangetast blijft voor de eerste dagen, het is een soort bitje. De meeste kinderen zijn lief en rustig, maar er zitten ook wat echte monstertjes bij! Tussen de schisis-patiënten door worden door de MKA-chirurg in opleiding, dr. Zeitun, nog wat regulier geplande extracties uitgevoerd. Waarom niet?

Als we alle schisispatienten hebben gezien is Yonathan erg enthousiast en hij wil ons graag wat dingen van zijn stadje laten zien. Hij neemt ons mee naar Londa, een natuurlijke gebergte waar grotten in gesleten zijn door de kracht van water en waar meerdere families hun overledenen heen brengen om te rusten. Ook hier zien we de grafkisten die gestapeld liggen en met palen in de muur worden vastgehouden, wat een gezelligheid.. We kletsen nog even wat met Yonathan. Het was ons al vrij snel duidelijk dat hij erg gelovig christelijk is en hij vertelt ons dat hij vindt dat de Nederlanders ooit vooral goede dingen hebben gebracht: de wegen, de scholen en het Christendom. Later horen we van Feri, onze gids, dat er ook wel veel van het oude Toraja-geloof verloren is gegaan door de komst van het Christendom. Zo mochten de mensen slechts nog geloven in 1 god, waar het traditionele Toraja-geloof meerdere goden kent en tevens oppert dat alles een ziel heeft. Yonathan brengt ons na Londa terug naar het hotel waar we nog wat werken aan de scriptie.

Zondag zou een vrije dag moeten zijn, maar Feri sms’t ons wakker dat de beroemde markt: “Pasar Bolu”, op deze zondag is. Anders dan op maandag, zoals ons was verteld. De markt staat bekend om zijn variëteiten, grootte en drukte. Dus we worden vrij snel opgepikt om naar Pasar Bolu te gaan. Eerst komen we langs de dames met pepertjes, tomaten, uien, knoflook, Belanda Eggplant, rijst en nog veel meer andere kruiden, groenten en fruit. Dan zien we de eerste buffel staan: een mooie, met blauwe ogen en blanke hoorns. De markt is enorm, honderden buffels staan klaar om verkocht te worden, andere voor de show. We wandelen wat rond maar doen soms even een stapje opzij; Als zo'n enorm beest een trap geeft of op je tenen gaat staan is het einde reis! Daarna komen we bij de varkens. We worden begroet met luid geschreeuw van een behoorlijk vet exemplaar dat op een scooter wordt gebonden. Waar de buffels vaak redelijk vrij konden bewegen liggen de varkens hier vastgebonden op bagagedragers van bamboe te wachten op hun koper. Als we vragen of ze dit wel prima vinden geeft een van de verkopers een tik op de bips van een van de varkens die daarna een luide gil geeft. ‘Zo checken ze of de varkens gezond zijn’, zegt Feri. Als het varken niet schreeuwt is hij waarschijnlijk ziek. Even verderop zijn er gelukkig wel nette stallen gemaakt waar ze knus met z'n allen liggen te slapen. Toen waren we de geur wel weer even zat, tijd voor een ander gedeelte van de markt! Hier komen we bij het gedeelte waar de vis wordt verkocht. Levend, want dat brengt meer geld op dan wanneer ze al dood zijn. Hele schalen vol spartelende vissen, bassins met een klein laagje water, net genoeg om de vissen nog half in leven te houden. Het is behoorlijk wennen voor ons als redelijk dierbewuste Europeanen, maar hier is dit normaal.. Daarna komen we bij de enorme markt voor gedroogde vis, kleding, nog meer fruit, groenten en kruiden en houtsnijwerk, kapmessen en op het laatst bij de kippen. Of beter gezegd: hanen! Gevechtshanen wel te verstaan. Hier wordt af en toe een mini-haan-gevechtje gehouden om te kijken of de hanen agressief zijn of niet, en dus hoeveel ze waard zijn om te verkopen als gevechts-haan. Inmiddels staat de zon hoog aan de hemel en ligt de temperatuur tussen 35 en 40 graden, dus besluiten we wat te eten in een nabijgelegen restaurant. Als laatste uitstapje van de dag gaan we naar een van de baby-trees. Het is een eindje rijden, maar dat is het absoluut waard; wat een prachtig gezicht en prachtige gedachte: wanneer een pasgeborene (die nog geen tandjes heeft!) dood gaat of dood is geboren, wordt er een luikje gemaakt in een bepaald type boom waar deze baby in wordt gelegd. Daarna sluiten ze dit af met 'haar' van de palmboom waarna de boom weer langzaam dichtgroeit. De Toraja's doen dit omdat men gelooft dat de ziel van de baby mee groeit met de ziel van de boom. Vooral voor mensen die al eerder miskramen of doodgeboren baby’s hebben gehad is het belangrijk; hopelijk zal dit de volgende baby beschermen, en zal deze langer leven. Er zijn nog vele families, aanhangers van het traditionele Toraja-geloof, die deze traditie doen voortleven. Na deze indrukwekkende boom te hebben kunnen bewonderen lopen we nog even naar rond in het gebied, om hier in een echt bewoond traditioneel Toraja-huis te mogen kijken. Er staat een TV en de slaapkamer is al opgemaakt, maar het is niet erg luxe. Gelukkig staat er nog een huis naast waar de mensen meestal slapen en leven, wanneer ze wat meer ruimte nodig hebben. Na nog wat foto's met de bewoners (want ook hier worden graag weer foto's gemaakt met de 'bule') is het tijd om naar huis te gaan. Uitgeput, maar morgen een dagje rust!

Na een dagje enorm genieten van rust, verse fruitsapjes en het luxe zwembad van het mooiste resort van Toraja is het tijd om de patiënten voor de laatste keer te zien en de vragenlijsten af te nemen. Naar onze verbazing komen alle patiënten opdagen en worden vakkundig de vragenlijsten afgenomen door Yonathan die de lokale taal spreekt. Lawrence neemt de tijd voor zijn controles; de wond, de hechtingen, etc. De patiënten bedanken ons uitgebreid voor onze expertise en vertrekken met een grote glimlach, back to the jungle. Na een heerlijk diner ’s avonds stappen we met z’n 2-en op de nachtbus (bedrijfsnaam Bintang-Prima), terug naar Makassar. De buschauffeur heeft haast. Hoewel hij z’n toeter met rust laat scheurt hij langs ravijnen, neemt scherpe bochten met een noodvaart en moet af en toe hard remmen voor een tegenligger. Hoewel slapen beter is dan steeds deze diepe donkere ravijnen aan je voorbij te zien trekken lukt dat maar half. ’s Morgens om 5.30 komen we aan in Makassar waar onze dokter op ons staat te wachten. Als we in de auto zitten wordt ons medegedeeld dat er vandaag weer wat leuke chirurgische behandelingen op het programma staan, waaronder behandeling van een schisis patiënt met behulp van een bottransplantaat.

Na een frisse douche besluiten we om ons niet te laten kennen en toch mee te gaan met de operatie. Ook omdat we onze nieuwe huisgenote een beetje willen leren kennen. Bij het ontbijt ontmoeten we haar: een jonge kaakchirurge uit Duitsland, Hamburg om precies te zijn, die afgelopen jaar bezig is geweest met een speciaal curriculum om extra ervaring op te doen op het gebied van schisisbehandelingen. Jill Knips komt over als een zelfverzekerde dame, die inmiddels soms genoeg heeft van  ‘spelletjes’ die de Indonesische mensen soms spelen. Waar wij ons netjes houden aan het eten wat ons wordt voorgeschoteld heeft ze de koelkast volgepropt met brood, kaas en bier. Wat voor ons toch stiekem ook wel een beetje relaxed is, want de Bintang in Toraja smaakte ons goed! De behandelingen verlopen goed, maar alles loopt uit. Waar we van plan waren weer vroeg naar huis te gaan om wat slaap in te halen zijn we pas om 7 uur ’s avonds thuis, net op tijd voor het avondeten. Daarna besluiten we een filmpje te kijken en vroeg te gaan slapen. Wie weet wat morgen brengt?

Donderdag en vrijdag zijn we vrij, er staan geen operaties gepland. Uiteraard gebruiken we deze vrije dagen om wat bij te komen, aan onze scriptie te werken en om onze nieuwe huisgenote te leren kennen, waarbij het bier rijkelijk vloeit en onze huisgenote het duidelijk waardeert dat ze eindelijk in een omgeving is waar men goed Engels spreekt. De rest van het weekend vullen we zelf in. Waar Amanda soms met Fitri afspreekt om pizza en Italiaanse desserts te lunchen, gaat Lawrence met een grote groep studenten zaalvoetballen.

Zoals jullie lezen hebben we niets te klagen en begint onze scriptie eindelijk vorm aan te nemen, maar we hebben nog een lange weg te gaan!

Londa Cave-graves

Flying fish

Baby tree graves

Terong Belanda en waterbuffels..

Na weer een drukke week met veel OK's is het vrijdag gelukkig even rustig, tijd om aan de scriptie te werken. Zaterdag lekker lunchen met een van de Indonesische studenten, wat een verademing om Italiaans te eten.

Natuurlijk is de 'gelato' niet zoals in Italië, maar it will do!

Zondag gaan we lekker naar het zwembad met de familie waar we goed verwend worden met gebakken banaan en andere lokale lekkernijen. Daarna met de hele familie gezellig uit eten in de Tran Studio Mall, een enorm winkelcentrum vlakbij het strand van Makassar (strand is niet echt om over naar huis te schrijven, anders hadden we ons daar natuurlijk al wel vaker begeven ;-)). Gezellig gegeten in een hele hippe loungebar. Daarna snel inpakken want morgen begint het echte avontuur.

Met de Familie!

Maandagochtend vertrekken we op tijd naar de bus-stop om daar op de bus naar Toraja te stappen. Als we vragen hoe laat de bus vertrekt wordt gezegd: 9-ish.. Uiteindelijk vertrekken we dus om half 11. We zijn de bocht nog niet om en we horen overal al zakjes kraken: er moet gesnackt worden! Al lachend maken we grapjes over hoe lang het nog zal duren voordat we stoppen voor een plaspauze als de bus stopt na een klein kwartier rijden. Als we vragen of we stoppen vanwege een plaspauze of technisch mankement, krijgen we een vrij droog antwoord: 'Neenee, cake!'. We liggen in een scheur als we wat dames zien uitstappen bij een lokale bakker om cake en brood te kopen en zijn toch lichtelijk verbaasd om te zien dat de busreis blijkbaar ook bedoeld is voor korte boodschapjes. Moet iemand nog langs de stomerij?

Groene en gele rijsvelden trekken aan ons voorbij terwijl de buschauffeur er rustig op los toetert. Toch maar proberen te slapen... Na een tijdje maken de gekleurde, vaak half-afgebouwde huisjes met golfplaten daken plaats voor adembenemende uitzichten over de groene mistige bergen, bananenbomen-jungle en af en toe de zee.  Na een paar uur zien we de eerste typische Toraja-huisjes al boven de grote bomen uitsteken en tegen het vallen van de schemering worden we afgezet bij het ziekenhuis "Lakipadada" in Makale.

Het is een vrij open ziekenhuis met veel groene binnenplaatsen en we kijken onze ogen uit. Onderweg naar de patiënten zien we veel families die buiten (of binnen?) zitten te eten op kleedjes die ze hebben meegebracht. Blijkbaar is het hier heel normaal dat voor elke patiënt er zeker 5 familieleden mee gaan om hem of haar te steunen. Het eten dat over is wordt gretig opgegeten door de tientallen katten en honden die hier rondwandelen. Dan komen we bij de patiëntenkamers, hier liggen zo'n 4-10 patiënten, met vaak nog zo'n 3-4 familieleden met bagage, uiteraard een paar katten en kleden etc. dus het was nogal druk op de kamers. Apart! Met een iPhone-lampje in de aanslag gaan de anesthesiologen en kaakchirurgen alle patiënten langs om te kunnen inschatten wat er de volgende dag gaat gebeuren/mogelijk is. Eigenlijk een eerste consult. We zien allerlei patiënten, van babies tot dames van 70 jaar oud, van kleine lip-schisis tot ernstige vormen van lip-kaak-palatum-schisis. Als we vragen hoeveel patiënten we zullen behandelen wordt ons verteld dat zich nu 15 patiënten hebben aangemeld, maar dat er vannacht en morgen misschien nog wel meer komen. Dan is het al laat en worden we naar een hotel gebracht waar we natuurlijk nog even kunnen genieten van wat nasi goreng.

De volgende dag moeten we vroeg op: er wordt ons verteld dat we daar om 7 uur moeten zijn, dus 6.30 vertrekken. We staan 6 uur in de hal voor het ontbijt, als enige. Als er om 6.15 nog niemand is realiseren we ons dat we weer eens te vroeg/stipt zijn. Om 7.00 komt de eerste dokter aangewandeld en beginnen we de dag. Na het ontbijt, op naar het ziekenhuis waar we aangenaam verrast worden door de prachtige operatiekamers. Strak, wit en duidelijk nieuw. Nadat iedereen de kleding heeft aangetrokken en de vragenlijsten zijn afgenomen wordt om 9 uur 's ochtends de eerste patiënt op tafel gelegd. Twee MKA-chirurgen, dus steeds 2 patiënten op tafel. Om de beurt wordt er geassisteerd en de dag vliegt voorbij. Behalve de 2 OK's voor de schisispatienten is er een derde operatiekamer waar we ook regelmatig even mogen gluren; zo'n 5 keizersnede's en 2 blinde darm operaties worden netjes uitgevoerd door een ander chirurgisch team. Onwijs indrukwekkend, zeker als blijkt dat een van de babies dood geboren wordt. We moesten even slikken. Maar keep in mind, we zijn hier om andere patiënten te helpen, dus geen tijd om hier heel erg over in te zitten! Tussen het harde werken door wordt natuurlijk wel lekker gegeten en gedronken. Tegen 4-en staat er een lekker fruitdrankje voor ons klaar. We proberen te raden wat er in zit... Banaan, kiwi, misschien wat appel? Neejoh! Er wordt ons verteld dat er 'Terong Belanda' ofwel Nederlandse Eggplant in zit, slechts 1 fruitsoort en er wordt verbaasd gereageerd als we vertellen dat we dit in Nederland helemaal niet kennen.. "In Belanda no Belanda Eggplant?!" We schieten weer in de lach en beloven dat we deze fruitsoort mee zullen nemen naar Belanda en het daar Indonesian Eggplant zullen noemen..  Om ongeveer 12 uur 's nachts zijn we klaar met opereren. Even nakletsen en nog wat drinken en dan is het tijd om weer terug te gaan naar het hotel. Moe maar voldaan vallen we als een blok in slaap.

Wij dachten mooi even uit te slapen na deze zware dag, maar nee! De patiënten moeten worden gecontroleerd! Nadat we bij de meesten het gaas of verband hebben verwisseld stappen de doktoren op de bus terug naar Makassar, behalve 1 die achterblijft en verantwoordelijk is voor de patiënten. Wij gaan terug naar het hotel, even wat rust hebben we wel verdiend vandaag.

's Avonds eten we in café Aras, babi kecap en Bintang, dat hebben we stiekem toch wel een beetje gemist in het voornamelijk Islamitische Makassar! We raken aan de praat met de eigenaar, Aras, en hij vertelt dat hij vroeger gids was in deze omgeving en later hoofd reisleider was maar nu gestopt is en lekker z'n eigen toko runt. Hij kent veel goede gidsen in de buurt dus we vragen zijn nummer voor de volgende dag.

Aras regelt een driver en een gids (Feri) die zeer goed Engels spreekt en geboren en getogen is in Toraja. We rijden langs de traditionele dorpjes en Feri vertelt ons veel over de tradities en rituelen van de Toraja's.

Eind 19e eeuw kwamen de Nederlanders in Indonesië en de Toraja's geloven dat ze hier vooral goede dingen hebben gebracht, zoals de wegen, scholen en het Christendom. Ongeveer 90% is hier nog steeds Christelijk, 5% Islamitisch en 5% traditioneel Toraja-geloof. Ondanks dat het geloof is veranderd, houdt de bevolking nog een hoop tradities in stand. Zo heeft elke familie zijn eigen 'Tonkonan', een of meerdere traditionele huisjes met soms een groot huis ernaast om in te wonen. Niet alle familieleden wonen hier nog, sommigen verhuizen naar Borneo of Java, maar iedereen weet waar zijn of haar Tonkonan is en kan hier altijd naartoe terug keren om te wonen en te werken op het bijbehorende land. Je mag nooit trouwen met iemand van je eigen Tonkonan! Ook heeft elke familie vlakbij de Tonkonan een eigen Simbuang, een megaliet. Hoe hoger deze steen, hoe belangrijker de familie en hoe breder de steen, hoe groter de familie. Wanneer iemand sterft wordt de dode gebalsemd en in de Tonkonan bewaard totdat de familie genoeg geld heeft om de begrafenis te bekostigen. Het beroemde ritueel wordt gehouden vlakbij de Tonkonan en Simbuang en er wordt een soort dorp gebouwd van bamboe waar de familieleden kunnen worden ontvangen. Dit is dan ook de eerste plek waar we aankomen als we door Feri worden meegenomen naar een begrafenisceremonie. We drinken koffie en thee met de broer van de overledene en mogen wat foto's maken van de omgeving en de prachtige kist, maar het beroemde ritueel ligt even stil omdat er op dit moment weinig familieleden zijn, maar wij kijken onze ogen uit!

Daarna rijden we door naar Ke'te Kesu, maar we nemen een alternatieve route waardoor we een heel stuk over een onverharde, modderige weg gaan waar de driver de koppeling (zelfde woord in het Indonesisch!) op de proef stelt. Langs de prachtige Sawa's ontmoeten we veel lieve kinderen en oude mannen zonder tanden. Onderweg zien we mooie waterbuffels en steeds mooiere Tonkonan's. Feri vertelt ons dat de waterbuffels hier een soort statussymbool zijn, Hoe groter en dikker de waterbuffel, hoe rijker de familie. Hoe meer waterbuffel-hoorns bevestigd aan de voorkant van de Tonkonan, hoe rijker de familie. Vooral de albino waterbuffels met zwarte vlekken en blauwe ogen zijn erg gewild en kosten soms meer dan een grote auto! Er wordt dan ook goed gezorgd voor de waterbuffels, ze worden zo'n 3x per dag gewassen en worden niet gebruikt om te werken op het land, want dan worden ze dun! Feri vertelt lachend dat soms de eigenaar dun is van het werken, maar de waterbuffel vet! En vroeger toen hij klein was vroeg zijn vader: 'Is je waterbuffel schoon?' Maar nooit of hij zelf al had gedoucht!

Na een tijdje rijden komen we aan bij de uit rots gehouwen graftombes waar blijkbaar hele families in liggen begraven. Als er iemand bij moet maar er geen plek is, wordt de vorige gewoon even uitgepakt en opnieuw ingepakt voor extra ruimte. Wel gezellig, zo met z'n allen!

Dan is het alweer tijd om naar huis te gaan, morgen een nieuwe dag!

9 Uur 's ochtends worden we weer opgehaald door Feri, dit keer alleen en met een andere auto. Lachend vragen we of de andere auto kapot is en hij zegt heel serieus: 'Ja, de auto is stuk, iets met de koppeling..'

Vandaag gaan we naar Batutumonga, de berg op! Eerst komen we langs een ander soort graf, uit de berg gehouwen maar verschillende kisten gestapeld op 2 palen die uit de rots steken.. Wederom hele families in 1 kist, welke soms nog wel eens naar beneden valt door rot van het hout... We schrikken als Feri een schedel vastpakt en deze in Lawrence' hand drukt. 'Look!' zegt hij: 'Gigi!'      Er missen behoorlijk wat tanden van deze schedel, oorzaak parodontitis? We maken snel een foto en leggen de schedel terug, creepy! Ook pakt Feri later een onderkaak van een van de waterbuffels die bevestigd is aan de voorkant van een van de huisjes en haalt er 2 voortanden uit, nee dat is echt geen probleem, ze hebben er zoveel! Kunnen we lekker oefenen als Dokter Gigi!

Dan beginnen we aan een lange weg door wederom modderige, slecht geasfalteerde wegen maar langs de meest indrukwekkende uitzichten en kleine dorpjes waar de kinderen en andere bewoners graag even met ons kletsen en vragen waar we vandaan komen. We komen kleine puppies en kittens tegen en enorme albino waterbuffels die zorgvuldig worden gewassen door hun eigenaren, we zien grote adelaars zweven in de lucht die genieten van een zojuist gevangen muisje, specialisten de Simbuangs uithouwen en ook zien we hoe nieuwe graven worden gemaakt in een grote rots en mogen we ook even binnen kijken (in een lege). Na een lange dag met prachtige foto's en veel te veel informatie om te onthouden komen we in een tropische regenbui aan bij het hotel.

Het is tijd om te eten. Morgenochtend weer naar het ziekenhuis voor patiëntcontroles. Gauw weer meer verhalen en foto's. Geniet ervan!

Selamat malam!

Anatomie les van Dr. Lawrence 

 Incisief van een waterbuffel

Doodskist tijdens de begrafenisceremonie

Babi voor en Babi na het ritueel.. 

Rotsgraven 

Kippetjes versieren 

Tonkonan 

Albino waterbuffel

Adopteren?

Nieuwe bijbaan

Lawrence in z'n Tonkonan